Jakie są skutki związane z nieprawidłową opieką nad dzieckiem w wieku poniemowlęcym (2-3 latka)?

Opieka nad dzieckiem

Opieka nad dzieckiem w wieku poniemowlęcym dla wielu rodziców bywa trudna i problematyczna. Nasz dwuletni lub trzyletni maluch zaczyna dopiero rozumieć i interesować się otaczającym go światem, w czym niezwykle pomocni będą rodzice.

Czas dzieciństwa jest bardzo ważny w życiu każdego człowieka. Choć trwa stosunkowo niedługo (ok 1/7 naszego życia, 0-11 lat), to w żadnym innym okresie nie dokonuje się tyle zmian, tak intensywnych i tak znaczących. Szczególnie ważnym jest etap wczesnego dzieciństwa, w którym to dziecko jest niezwykle chłonne, szybko się zmienia i uczy nowych umiejętności, a z drugiej – bardzo wrażliwe na wpływ negatywnych doświadczeń, mogących zakłócić rytm jego rozwoju. Opieka nad dzieckiem w wieku poniemowlęcym wymaga więc dużego zaangażowania ze strony nas, rodziców.

Dziecko matka

Charakterystyka okresu wczesnego dzieciństwa

Okres poniemowlęcy określa się w granicach 2-3 roku życia dziecka. Jest to etap sukcesywnego zwolnienia tempa wzrastania, w porównaniu z okresem niemowlęcym. Postępuje rozwój dojrzałości pokarmowej, a także psychomotoryki i mowy dziecka. Okres ten ma także wielkie znaczenie w kształtowaniu się jego osobowości – dziecko zaczyna wyodrębniać siebie od otoczenia. Pojawia się u niego zrozumienie swojej odrębności od reszty członków rodziny, szczególnie od matki, które objawia się wszelkimi formami przeciwstawiania się poleceniom –  dąży ono do niezależności i samodzielności.

Do głównych zadań rozwojowych, czyli tzw. kamieni milowych, które dziecko musi w tym okresie osiągnąć, zalicza się: 1) uczenie się przyjmowania pokarmów stałych, kontrolowania ciała, osiąganie stabilności fizjologicznej; 2) formowanie się relacji przyciągania; 3) nabywanie zdolności do samoregulacji emocjonalnej; 4) uczenie się chodzenia, manipulowania i mówienia; 5) uczenie się różnic związanych z płcią i zasad zachowania; 6) formowanie się prostych pojęć dotyczących rzeczywistości oraz 7) rozwój języka – symboliczna funkcja języka i zabawa symboliczna.

Osobowość małego dziecka jest niezwykle plastyczna, czyli łatwo ulega wpływom, możemy ją „urabiać” podczas rozmowy. Kiedy z nim rozmawiamy, dając możliwość manipulowania różnymi przedmiotami (estetycznymi zabawkami) pobudzamy jego rozwój procesów poznawczych (wyobraźni, spostrzeżeń, wrażeń), a także kształtowanie się pamięci, uwagi czy wyobraźni.

Rola rodzica w opiece nad dzieckiem w wieku poniemowlęcym

Wiemy, że kształtowanie się osobowości dziecka w wieku poniemowlęcym (i nie tylko) oraz prawidłowy jego rozwój determinuje wiele czynników. Dlaczego to wpływ rodziców jest tak ważny dla prawidłowego rozwoju dziecka? Jak wyjaśnia U. Bronfenbrenner, między małymi dziećmi a rodzicami występuje zjawisko prymarnego kontekstu rozwojowego, czyli układ pozytywnych stosunków społeczno-emocjonalnych. Relacje te są niezbędną bazą do nauki dla dziecka w wieku 2-3 lat, gdyż maluchy w tym okresie potrafią uczyć się tylko i wyłącznie w bezpośrednich kontaktach z ludźmi, z którymi nawiązały takie stosunki. Decydujący jest więc nie tyle udział pewnych osób w interakcji, ale ich stopień, charakter oraz wartość z punktu widzenia możliwości uczenia się dziecka i jego potrzeb rozwojowych.

Związek dziecka z rodzicem

Niewłaściwe postawy rodzicielskie i ich konsekwencje

Postawy wychowawcze rodziców są jednym z istotnych czynników wpływających na osobowość i prawidłowy rozwój dziecka. Postawa ma charakter emocjonalnego stosunku rodziców do dziecka oraz określa jako nabytą strukturę poznawczo-uczuciowo-wolicjonalną, ukierunkowującą zachowanie się rodziców wobec dziecka.

Pierwsze z postaw wartych omówienia to postawa odrzucająca, charakteryzująca się nadmiernym dystansem uczuciowym i dominacją rodziców oraz unikanie, cechujące się całkowitym brakiem kontaktu z dzieckiem, lub ograniczeniem go do minimum. W postawie odrzucającej charakterystyczne są brak zainteresowania osobą dziecka, żywienie wobec niego uczucia rozczarowania, odczuwanie go jako niewygody ograniczającej ich swobodę; w unikaniu występują zjawiska bardzo podobne, tj ignorowanie, niedbałość, chłód i brak kontaktów emocjonalnych z dzieckiem. Takie postawy, tożsame z brakiem okazywania dziecku miłości, powodują opóźnienia w rozwoju fizycznym, rozwoju mowy, procesach poznawczych czy rozwoju osobowości dziecka – sprawiają, że staje się ono niezrównoważone. Jest obojętne, spokojnie, nie reaguje na uśmiech; innym razem, poprzez krzyki i agresję próbuje rozpaczliwie zwrócić na siebie uwagę.

Wartą omówienia jest również postawa nadmiernie wymagająca. Rodzice nie liczą się z indywidualnymi cechami i możliwościami dziecka narzucając mu wysokie wymagania. Dziecko w zasadzie nie ma swobody działania, a wygórowane wymagania i żądanie ciągłych sukcesów, obdarowane jest określonym systemem sankcji stosowanych bardzo konsekwentnie. Dziecku nie wolno podejmować samodzielnych decyzji, stosuje się sztywne reguły dążące do przyspieszenia osiągnięć. Rodzice w sposób krytyczny opiniują poczynania dziecka. Ten typ postawy rodzicielskiej tłumi wszelką indywidualność dziecka, prowadzić może do depresji i stanów lękowych. Może to również wpłynąć niekorzystnie na stosunek do samego siebie, spowodować niechęć do pewnych czynności determinowaną przeświadczeniem, że nie potrafi się dość dobrze czegoś wykonać.

Ważnym zadaniem rodziców jako opiekunów jest także optymalna dawka kontroli zachowań dziecka, zmniejszająca się wprost proporcjonalnie do wzrostu jego samodzielności. Niedostatek lub brak kontroli ze strony rodziców może spowodować u dziecka brak tolerancji na silne emocje, częste doświadczanie lęku i bezradności czy odbieranie otoczenia jako chaotyczne, niezrozumiałe, niebezpieczne (przez brak reguł), a w konsekwencji prowadzić do przejawiania zachowań nadmiernie ryzykowanych, przekonania o nieograniczonej własnej autonomii czy trudności w postępowaniu zgodnym z regułami społecznymi.

Agresja u dziecka

Z drugiej strony nadmierna kontrola również jest dla dziecka niekorzystna, może bowiem skutkować zahamowaniem aktywności i ciekawości dziecka, ostentacyjnym łamaniem przez niego reguł czy ograniczenia samodzielności, a w dalszej perspektywie konformizmem, brakiem kreatywności, niechęcią do podejmowania ryzyka, zachowaniami asekuranckimi czy ogólnej bierności, a nawet cofaniem się w rozwoju.

Warto wspomnieć również o strachu i lęku, które wzmacniane przez rodziców mogą mieć bardzo szkodliwy wpływ na rozwój dziecka objawiający się zwiększaniem poczucia zagrożenia, nieufnością czy brakiem zrównoważenia.

Dziecko wychowywane prawidłowo w pierwszych trzech latach życia wytwarza nawyki, które ułatwiają mu przystosowanie do wymagań stawianych mu w tym okresie życia oraz przygotowuje do życia w dalszych jego etapach. Należy pamiętać, że wychowanie dziecka nigdy nie jest procesem pozbawionym trudności, jednak warto wiedzieć jakie są skutki nieprawidłowej opieki nad dzieckiem w wieku poniemowlęcym. Janusz Korczak (1993) powiedział „Byłoby błędem sądzić, że rozumieć znaczy uniknąć trudności. Trudności są wpisane w proces wychowawczy, są czymś dla niego naturalnym”. Należy zatem próbować dziecko zrozumieć właśnie poprzez te trudne zachowania, być cierpliwym i pamiętać, że niewłaściwe postawy i zachowania, płynące często właśnie z braku chęci zrozumienia i cierpliwości dla dziecka, determinują wiele zaburzeń w jego dalszym rozwoju, a szczególnie w rozwoju jego osobowości, którą w dużej mierze kształtują właśnie rodzice.

———————————————————————————————————————————–
BIBLIOGRAFIA:
1) Appelt K.,Mielcarek M., Opieka i wychowanie. Wczesne dzieciństwo. Niezbędnik Dobrego Nauczyciela, IBE entuzjaści edukacji, Warszawa 2014
2) Brzezińska A., Czub M., Piotrowski K., Małe dziecko. Jakie jest? Jak możemy wspierać jego rozwój?. IBE Entuzjaści edukacji, Warszawa 2013
3) Jundziłł I., Trudności wychowawcze w rodzinie. Nasza Księgarnia, Warszawa 1989
4) Pokrzywnicka O., Wpływ środowiska rodzinnego na rozwój psychiczny i społeczny dziecka. UKSW, Kwartalnik Naukowy, Warszawa, 2(6) 2011
5) Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M., Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne. PWN, Warszawa 2011
6) Ziemska M., Rodzina i dziecko. PWN, Warszawa 1979

Loading...

Podobne Artykuły

Poprzedni Wpis Następny Wpis

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

0 udostępnień